Powiat Toruński

Gmina Lubicz rozciąga się po obu brzegach rzeki Drwęcy, u wschodnich granic Torunia, na powierzchni prawie 110 km2. Osią gminy są prowadzące przez pobliski Toruń drogi krajowe Warszawa – Szczecin i Poznań – Olsztyn, wraz z węzłami przecinającej je w Lubiczu i Grębocinie fragmentami obwodnic autostrady „Północ – Południe”. Układ komunikacyjny, bliskość toruńskiego ośrodka miejskiego sprawia, iż coraz bardziej dominujący wpływ na gospodarkę gminy ma działalność usługowo – przemysłowo - handlowa. W gminie zarejestrowanych jest ponad tysiąc podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Dominującymi branżami są: budowlano – remontowa, mechaniki pojazdowej, poligraficzna, meblowa i stolarska oraz chemii gospodarczej. Istotną pozycję zajmują firmy wydobycia i eksploatacji kruszyw, materiałów budowlanych, ceramiki, przedsiębiorstwa transportowo – spedycyjne.

Lubicz należy do najstarszych osad w okolicy. Świadczy o tym odkryte przez archeologów cmentarzysko pogańskie z grobami skrzynkowymi. W średniowieczu znajdował się tu gród warowny książąt mazowieckich. W 1475 r. Kazimierz Jagiellończyk ofiarował wieś należącą do Krzyżaków radzie miejskiej Torunia. Z biegiem czasu Lubicz stał się najbardziej uprzemysłowioną wsią dużego latyfundium toruńskiego. W XVIII w. czynny był tu czterokołowy młyn zbożowy, tartak, kuźnica miedzi, folusz oraz największy tutejszy zakład – papiernia. Już w XVII w. zaopatrywała ona wszystkie drukarskie oficyny toruńskie w doskonały papier. Od dawna była tu również cegielnia. W XIX w. dostarczała cegły m.in. na budowę twierdzy toruńskiej i obecnego kościoła garnizonowego Św. Katarzyny. W wyniku rozbiorów przywrócono granicę na Drwęcy. Część wsi leżąca na prawym brzegu, zwana Lubiczem Dolnym, znalazła się w zaborze pruskim, natomiast Lubicz Górny, leżący po przeciwnej stronie, ostatecznie znalazł się w zaborze rosyjskim. Część wschodnia uzyskała niepodległość w 1918 r., zachodnia w 1920 r. W okresie okupacji hitlerowskiej w Lubiczu działało aktywnie polskie podziemie. Tu wydawano „Naszą Wartę”, jedną z czterech gazet konspiracyjnych AK ukazujących się na Pomorzu Gdańskim. Lubicz został wyzwolony w ostatnich dniach stycznia 1945 r.

Gmina Lubicz może pochwalić się bogatymi zasobami dziedzictwa i krajobrazu kulturowego. Położenie w malowniczej Dolinie Drwęcy i Wisły, zasobne lasy sosnowe stanowią o atrakcyjnym krajobrazowo środowisku naturalnym. Dodatkowym atutem jest jezioro w Józefowie i liczne mniejsze położone wśród lasów małe jeziorka i oczka wodne. Przyciągają one mieszkańców Torunia i okolic, chętnych do organizowania sobie wypoczynku w naturalnych warunkach. Bogactwo zwierzyny leśnej zapewnia dogodne warunki amatorom łowiectwa.
Najcenniejsze zabytki to ruiny zamku książąt mazowieckich w Złotorii i drewniany kościół we wsi Młyniec Drugi, oraz gotycki kościółek w Grębocinie mieszczący prywatne Muzeum Papieru i Drukarstwa. Warto zobaczyć także: kościół, pałac i park dworski w Gronowie oraz grodzisko i dwór z parkiem w Jedwabnie.
Ciekawa jest odmienność układu przestrzennego oddzielonych Drwęcą Lubicza Górnego i Dolnego przez ponad wiek leżących w odrębnych zaborach – pruskim i rosyjskim.

W miejscu, gdzie Drwęca wpada do Wisły, wznoszą się malownicze ruiny zamku, o którego w przeszłości staczano często boje, gdyż z jednej strony stanowił niejako klucz do ziemi dobrzyńskiej, a z drugiej bronił jej przed Krzyżakami. Początkowo był to zamek drewniany. Od 1228 roku w Złotorii mieścił się gródek rycerski Zakonu Braci Dobrzyńskich. W roku 1232 zamek przekazany został Krzyżakom, ale już 4 lata później przeszedł na własność Konrada Mazowieckiego. W latach 1329-1343 na zamku powtórnie panowali Krzyżacy. Gdy w 1343 roku Kazimierz Wielki odzyskał ziemię dobrzyńską zamek ten częściowo przebudował, umocnił wałami i murem. Warto zaznaczyć, że modernizacja oznaczała najczęściej pojawienie się prawie zupełnie nowego obiektu, który z dotychczasowym jedynie tyle miał wspólnego, że istniał w tym samym miejscu . Dzieje zamku w Złotorii były bardzo burzliwe. Na krótko dostał się w posiadanie Krzyżaków, za sprawą księcia Władysława Opolczyka, który w 1931 roku zastawił go wraz z całą Złotorią Zakonowi, nie oznaczając terminu wykupu. Rok później zastawił im całą ziemię dobrzyńską. W 1409 roku wielki mistrz Ulrich von Jungingen wraz z marszałkiem Zakonu po wypowiedzeniu wojny wkroczył na ziemię dobrzyńską i oblegał zamek w Złotorii. Po zdobyciu zamku Krzyżacy postanowili go doszczętnie zniszczyć. Cegłę użyto prawdopodobnie do budowy kościoła św. Jana w Toruniu. Zamek na stałe wrócił do Polski w 1411 roku. Był wtedy prawie całkowicie zniszczony i ograbiony. Przez kolejne 400 lat zamek popadał w coraz większa ruinę. Nadto w części został rozebrany na początku XIX wieku. Prusacy zaniechali dalszej rozbiórki z uwagi na niezwykle mocną zaprawę murarską, której spoiny okazały się równie twarde jak cegła lub kamień .Ruiny zachowały się aż do ostatnich czasów, opierając się falom Wisły, tylko w 1890 roku runęła do rzeki płd.- wsch. część muru o grubości przeszło 2 m. Do dziś zachowała się część wieży i fundamenty pozostałych fragmentów zamku.

Ozdobą Młyńca Drugiego jest drewniany i kryty gontem kościółek pod wezwaniem Św. Ignacego Loyoli. Jest to jedyna taka budowla w gminie Lubicz. Wniesiony został w 1750 roku przez Jezuitów w miejsce dawniejszej kaplicy z 1611 r. Kościół pozostawał pod zarządem proboszcza w Ciechocinie. Obecnie jest to kościół filialny parafii w Lubiczu Górnym.

Historia założenia parku podworskiego w Gronowie sięga czasów średniowiecza – dawna własność zakonu krzyżackiego, później królewszczyzna, od końca XVIII wieku samodzielne dobra należące do rodziny Wolffów, a następnie Puzynów. Obecny pałac wzniesiony został w 1919 roku po zburzeniu wcześniej istniejącego. Część główna pałacu założona na nieregularnym rzucie zbliżonym do kwadratu, od strony północnej do części głównej przylega prostokątne, wydłużone, dwukondygnacyjne skrzydło, częściowo w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym. We wnętrzu zachowane zostały elementy pierwotnego wyposażenia. W reprezentacyjnym okazałym hallu: drewniane ozdobne boazerie, klatka schodowa, drewniane wykusze w ścianie naprzeciwko wejścia, witraże, marmurowy kominek na ścianie północnej. Boazerie zdobione elementami architektonicznymi – pilastrami z jońskimi głowicami. W sali południowo – zachodniej położonej w amfiladzie pomieszczeń parteru zachowany marmurowy kominek. W części głównej pałacu zachowana w znacznym stopniu pierwotna stolarka. W reprezentacyjnych pomieszczeniach na parterze zachowane sztukaterie. Ściany przedsionka (od frontu) wyłożone polerowanym granitem, a na posadzce płytki terakotowe. Podłogowe płytki ceramiczne zachowane również w pomieszczeniach zaplecza kuchennego. Ponadto z dawnego wyposażenia zachowała się winda kuchenna do pokoju kredensowego, piec kuchenny, a także szafa chłodnicza.

Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie znajduje się w XIII wiecznym poewangelickim kościele w Grębocinie. Kościół p.w. św. Barbary pierwotnie katolicki, w latach 1565-1918 ewangelicki, murowany z cegły, odbudowany po zniszczeniach w czasie wojen szwedzkich z 4 ćw. XVII w (ok. 1686r.).
W muzeum instruktorzy prowadzą warsztaty piśmiennicze i drukarskie. Całoroczne zajęcia odbywają się w trzech blokach tematycznych: historia papiernictwa europejskiego i azjatyckiego. Teoria i zajęcia praktyczne z zakresu piśmiennictwa. Historia i zajęcia praktyczne w dziale drukarskim. W warsztatach drukarskich i papierniczych mogą uczestniczyć wszyscy ci, którzy chcą zagłębić tajniki sztuki drukarskiej, poznać ten zawód "od kuchni", ci którzy czegoś więcej chcą się dowiedzieć o średniowiecznych metodach tworzenia książek ich pisania i ilustrowania. W części drukarskiej omawiane są techniki i historia druku, jak również używany do tego sprzęt poligraficzny. W części papierniczej, historia i własnoręczne czerpanie papieru. Natomiast w dziale drukarskim stwarzane są możliwości wydrukowania przez każdego uczestnika warsztatu specjalnego certyfikatu pobytu w Muzeum.