Powiat Toruński

Pomnik ku czci pomordowanych Żydówek

Latem 1944 r. 5 tysięcy Żydówek  przyjechało  w okolice Chełmży w trzech transportach z KL Stutthof, gdzie trafiły głównie z Auschwitz, ale też z Litwy, Łotwy i Estonii. W ramach podobozu Baukommando Weichsel (Organisation Todt Thorn) kobiety wykonywały prymitywne prace np. kopały rowy przeciwczołgowe. Mieszkały pościskane w stodołach, owczarniach, przy majątkach, m.in. w Bocieniu, Szerokopasie i Grodnie. W styczniu 1945 r. Żydówki, które ocalały, zgrupowano w Grodnie, 10 km od Dźwierzna. Kobiety podzielono na komanda, w tym grabarzy do noszenia zwłok, inne do zakopywania ciał. W czasie selekcji każdej kazano przebiec 20 metrów. Żydówki, którym się nie udało rozstrzelano. W Grodnie, 25 lat po wojnie, zrobiono ekshumację i ustalono, że przed wymarszem zakopanych zostało 720 ciał. We wrześniu 1970 r. na półwyspie Jeziora Grodno odsłonięto obelisk ku czci zamordowanych kobiet, z tablicą: "W hołdzie kobietom narodowości żydowskiej, ofiarom hitlerowskiego faszyzmu, filii Obozu Koncentracyjnego Stutthof w latach 1939-45. Społeczeństwo powiatu toruńskiego. Wrzesień 1970".