Powiat Toruński

Kościół Św. Mikołaja

Kościół św. Mikołaja w Chełmży został zbudowany w trzech fazach na miejscu dawnego, drewnianego kościoła pochodzącego jeszcze z X w. Do budowy obecnego przystąpiono po 1264 r. kiedy kościół został uposażony w 12 łanów ziemi, skąd czerpano dochody. Wkrótce wzniesiono korpus oraz prezbiterium, przy którym zbudowano nie istniejącą już dziś kaplicę św. Wawrzyńca. W 1422 r. świątynia została częściowo zniszczona w czasie najazdu polsko-litewskiego na Chełmżę pozostającą wówczas w rękach Krzyżaków. W trakcie odbudowy zamurowano okna nawy głównej przekształcając korpus z bazylikowego na pseudobazylikowy. W 1824 r. kościół został zakupiony przez Króla Prus, który w 1827 r. przekazał go miejscowej gminie ewangelickiej. W kolejnych latach przystąpiono do jego rozbudowy. Po 1858 r. otynkowano wnętrze, dobudowano transept i założono drewniane stropy belkowe w korpusie. Ramiona transeptu zwieńczono neogotyckimi szczytami schodkowymi, wzorowanymi na gotyckim szczycie prezbiterium, który w tym czasie został również nadbudowany. W latach 1848-58 podwyższono wieżę o jedno piętro usuwając pierwotny, smukły i wysoki hełm. Wewnątrz zbudowano empory, a w 1906 r. firma Ulmera dobudowała przed głównym zachodnim wejście kruchtę według wcześniejszego projektu z 1897 r. Pod koniec XIX w. teren kościoła otoczono murowanym ogrodzeniem. W 1945 r. kościół został oddany wspólnocie katolickiej. Wtedy też zrealizowano poważniejsze prace remontowe.

W obecnej formie jest to kościół gotycki, trójnawowy, z prosto zamkniętym prezbiterium i wieżą wtopioną w elewację zachodnią, z neogotyckim transeptem. Wewnątrz zachowało się wyposażenie głównie z XVII-XVIII w. Manierystyczny ołtarz główny, fundowany przez chełmińskiego burmistrza Żuławę powstał w 1612 r., po 1827 r został przekształcony, a w 1969 odnowiony i częściowo zrekonstruowany. W trzech rokokowych ołtarzach bocznych z 2 połowy XVIII w. znajdują się m.in. obrazy św. Rocha, św. Barbary i Matki Boskiej Wspomożycieli Wiernych (XVIII w.). Z wyposażenia średniowiecznego zachowała się granitowa kropielnica. W ściany wmurowane są płyty nagrobne Katarzyny z Dąbrowskich Bagniewskiej z 1696 i Marcina Bagniewskiego herbu Bawół z 1718 r. Płótno Luca Giordano „Pokłon trzech króli” (XVII/XVIII w.), które znajdowało się niegdyś w tym kościele, obecnie jest zawieszone w prezbiterium kościoła pokatedralnego Trójcy Św.

Źródło: Piotr Birecki, Dzieje sztuki w Chełmży, Chełmża 2001.

drukuj (Kościół Św. Mikołaja)